poniedziałek, 28 marca 2016

Świerzbnica polna (Knautia arvensis).


Świerzbnica polna to bardzo pospolita roślina pojawiająca się na całym terenie Polski – szczególnie popularna jest na niżu i w niższych partiach górskich. Pojawia się jako chwast w uprawach różnego typu, ale jest to rzadkie zjawisko – częściej pojedynczo lub w małych zbiorowiskach występuje na suchych łąkach, w zaroślach, na miedzach i przydrożach, rośnie także na skrajach pól. Preferuje gleby średnie, szczególnie lessowe i rędziny, o gliniastym podłożu. Lubi stanowiska suche i słoneczne, zasobne w węglan wapnia, którego potrzebuje w dużych ilościach do rozwoju. Kwitnienie świerzbnicy polnej rozpoczyna się w maju  trwa aż do końca września. Na jednej łodydze mogą znajdować się zarówno kwiaty obupłciowe, jak i wyłącznie żeńskie, które różnią się przede wszystkim wielkością – te pierwsze są większe, mają liliowy lub czerwony kolor korony, bardzo rzadko zdarzają się białe. Kwiaty żeńskie są wyraźnie mniejsze. Owocem jest zielona lub żółta niełupka, która cała jest pokryta mikroskopijnymi włoskami. Roślina może się rozmnażać również poprzez podziemne rozłogi korzeniowe.


Pod ziemią świerzbnica posiada rozgałęzione kłącze i korzeń palowy, który dorasta do 1 metra długości. Nad ziemią wyrasta sztywno wzniesiona gałęzista łodyga w całości pokryta dość gęstymi włoskami. Ponadto w dolnej części ma szczecinki skierowane w dół. Bylina ta ma wysokość od 30 do 80 cm. Posiada liście o zmiennym kształcie i różnym stopniu owłosienia, w dole łodygi gęsto a w górze odlegle ulistnione. Liście są matowe, szarozielone, owłosione lub nagie. Dolne ogonkowe, jajowato lancetowate o długości 20-70 cm, niepodzielne, całobrzegie lub ząbkowane. Górne o blaszce liściowej głęboko wciętej, siedzące, pierzastodzielne, naprzeciwległe, odlegle ząbkowane. Owocem świerzbnicy jest owłosiony orzeszek, opatrzony organem lotnym lub czepnym, powstałym z rozrośniętego kielicha.

Świerzbnica dziś uznawana jest za chwast, ale w przeszłości była stosowana w medycynie ludowej.
Roślina zawiera m.in. irydoidowe związki chromogenne, saponiny, fenolokwasy, fitosterole, garbniki i flawonoidy.
Związki występujące w roślinie zapobiegają:
toksycznym uszkodzeniom wątroby
obniżają poziom cholesterolu we krwi,
działają przeciwzapalnie i cytostatycznie,
mają działanie przeciwnowotworowe,
działają uspokajająco, rozkurczowo, rozszerzają naczynia wieńcowe,
zapobiegają dusznicy,
Ziele i kłącza stosowane były w leczeniu chronicznych chorób skórnych (świerzb, owrzodzenia, wypryski, pokrzywki, grzybica) i zmian rakowych.
Wewnętrznie odwar zalecano przy kaszlu, zapaleniu gardła, oskrzeli, zatok i zapaleniu opłucnej.
Mocno pachnące kwiaty świerzbnicy wabią owady – pszczoły i motyle dzienne, które je zapylają.
Nasiona roznoszone są przez mrówki.

niedziela, 20 marca 2016

Srogoń baldaszkowiec (Rhinocoris iracundus).


Srogoń baldaszkowiec to dość duży pluskwiak o pięknym ubarwieniu. Ciało jest czerwone z ciemnymi plamami. Brzegi odwłoka mają kontrastowy wzór. Ma dość duży, szeroki i spłaszczony grzbieto-brzusznie odwłok. W naszym kraju mamy dwóch przedstawicieli rodzaju Rhinocoris. Oprócz R. iracundus, jest jeszcze Rhinocoris annulatuss, czyli srogoń napastnik. Na całe szczecie łatwo go odróżnić od naszego gatunku, ponieważ w jego ubarwieniu, to czerń przeważa nad czerwienią, a do tego jest wyraźnie mniejszy.


Srogonie to wyjątkowo ciepłolubne pluskwiaki, które najbardziej aktywne, są podczas bezchmurnej, słonecznej aury. Wówczas przebywają na roślinach i kwiatach, gdzie polują na inne owady. Srogonie przeważnie czekają na roślinach, aż jakieś owady same podejdą im pod nos, rzadziej zaś poszukują ich aktywnie. Kiedy ofiara znajdzie się w zasięgu srogonia, ten chwyta ją przednimi odnóżami, po czym nakłuwa i uśmierca trującą śliną. Później całość po prostu wysysa i rusza szukać następnej ofiary. Nie ma się co temu dziwić, bądź co bądź, zajadkowate – więc i srogonie – są uznawane za najżarłoczniejszych drapieżników świata pluskwiaków. Łupem tych pluskwiaków padają bardzo różne owady, często większe od nich samych. Mogą to być zarówno owadzie larwy, jak również dorosłe osobniki (jak chociażby chrząszcze czy muchówki). Równie drapieżne są larwy srogoni. Te są oczywiście mniejsze niż dorosłe, a także bezskrzydłe, za to są zbliżone pod względem ubarwienia. Spotkać je można głównie na ziemi i to właśnie na niej polują na inne owady. Pierwsze larwy pojawiają się w sierpniu i wrześniu, później zaś zimują ukryte w ściółce leśnej.


Kiedy robiłam mu zdjęcie nie miałam pojęcia, że owad ten może zaatakować człowieka, a takie przypadki mają miejsce. W miarę jak przybliżałam obiektyw owad unosił przednie odnóża (widać na zdjęciu). Myślę, że może w ten sposób chciał mnie odstraszyć. Na szczęście zwierzęta mają to do siebie, że atakują w momencie zagrożenia, a jemu nic nie groziło, więc po jakiejś chwili zignorował mnie i odleciał.
Najczęściej spotykany na kwiatach roślin baldaszkowatych lub innych roślinach na nasłonecznionych obrzeżach lasów różnego typu oraz na ekstensywnych użytkowanych łąkach. Postać dorosła występuje od maja do czerwca. 

środa, 2 marca 2016

Osadnik megera (Lasiommata megera).


Jest to motyl dzienny z rodziny rusałkowatych. Wierzch przedniej pary skrzydeł z dwiema komórkowymi poprzecznymi pręgami. Samiec różni się od samicy obecnością "włochatych" plam zapachowych w poprzek wierzchu skrzydła przedniego. Na spodzie tylnego skrzydła znajduje się  przepaska środkowa o ciemno zaznaczonych brzegach, zaś przy wierzchołku przedniego skrzydła jedno czarne oczko z białą źrenicą, przy zewnętrznej krawędzi tylnego 3-4 podobne oczka.



Środowisko życia tego motyla wyróżnia się zróżnicowaniem, ale zawsze słoneczne i ciepłe, ponieważ jest to motyl ciepłolubny; np.  Tereny ruderalne, ugory, suche łąki, miedze, słoneczne obrzeża lasów, brzegi dróg, suche i nasłonecznione stoki. W Polsce występuje na terenie całego kraju. 



Wykształca od 2 do 3 pokoleń w ciągu roku (maj-czerwiec, połowa lipca-połowa sierpnia, wrzesień-październik). Rośliny żywicielskie są liczne m.in: kłosownica pierzastakupkówka pospolitaśmiałek pogiętykłosówka wełnistakostrzewa owcza. Jaja barwy białawej składane są pojedynczo lub w skupiskach po 3 sztuki na trawach. Larwy wylęgają się po ok. tygodniu, żerują w nocy i szybko się rozwijają. Larwy oraz poczwarki mają kolor zielony. Bardzo ostrożny i płochliwy gatunek. Motyle chętnie siadają na kamieniach, płotach i murach. Latają szybko ale na niewielkie odległości. Nocują na ziemi. Zimują na wpół rozwinięte gąsienice w przyziemnej warstwie roślinności. 



Co ciekawe samce wykazują swego rodzaju terytorializm, nieustannie oblatują swój rewir i bronią go przed innymi samcami własnego gatunku.